×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Ruchy mimowolne - przyczyny, objawy i leczenie

dr hab. n. med. Piotr Kopiński
Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Ruchy mimowolne to ruchy niezależne od woli pacjenta. Mogą obejmować różne okolice ciała – głowę, ręce, nogi, tułów, a nawet całe ciało. Zwykle ruchy mimowolne są objawem uszkodzenia części układu nerwowego – układu pozapiramidowego, choć mogą być też spowodowane stresem lub zaburzeniami psychicznymi. Wystąpienie ruchów mimowolnych wymaga konsultacji z lekarzem. Leczenie zależy od przyczyny ruchów mimowolnych.

Co to są ruchy mimowolne i jaki jest mechanizm ich powstawania?

Ruchy mimowolne nie zależą od woli chorego (stąd ich nazwa) i są zwykle objawem uszkodzenia układu pozapiramidowego, który jest częścią układu nerwowego. Prawidłowa czynność ruchowa (wykonanie ruchów zgodnie z naszą wolą, w tym skoordynowanie ruchów całego ciała, właściwa ich precyzja, siła itp.) zależą od czynności kilku układów, obecnych w ośrodkowym systemie nerwowym. Działanie układu piramidowego ma znaczenie podstawowe, ale prawidłowa koordynacja ruchowa, doprecyzowanie ruchów, ich siła i zakres wymaga dodatkowo uzupełniającego działania móżdżku oraz jąder podkorowych (skupisk szarych komórek nie w samej korze mózgu, ale pod nią, oddzielonych od niej istotą białą). Wypustki aksonów tych jąder biegną do mięśni poza piramidami, stąd nazwa – drogi pozapiramidowe. Prawidłowo ich czynność objawia się tylko podczas wykonywania prawidłowych, zaplanowanych ruchów, stąd pozostaje niezauważona. Jeśli jednak układ pozapiramidowy jest uszkodzony, może zmieniać w widoczny sposób charakter ruchów świadomych (np. chód parkinsonowski) albo wręcz wytwarzać własną czynność motoryczną – zbędną, gdyż niezależną od ruchów świadomych (i od woli chorego). Mogą to być drżenia mięśniowe (niekiedy nawet drgawki) i ruchy mimowolne.

Ruchy mimowolne – rodzaje, przyczyny

Ruchy pląsawicze

Ruchy pląsawicze to szybkie, nieregularne, mimowolne ruchy kończyn, nakładające się na ruch dowolny. Często towarzyszy grymas twarzy. Częstą przyczyną ruchów pląsawiczych jest przedawkowanie leków podawanych w leczeniu choroby Parkinsona (np. metyldopy). Przyczyną ruchów pląsawiczych może też być pląsawica Huntingtona, rzadka choroba genetyczna. Kolejnym powodem pląsawicy może być autoimmunizacyjne powikłanie zakażenia paciorkowcem u dzieci, spowodowane przez swoiste przeciwciała skierowane przeciw antygenom paciorkowców, które reagują z antygenami neuronów jąder podkorowych. Jest to tzw. pląsawica mniejsza, która jest jednym z objawów choroby reumatycznej.

Ruchy dystoniczne

Ruchy dystoniczne to mimowolne równoczesne skurcze mięśni działających przeciwstawnie, zmuszające chorego do przyjmowania niezamierzonych pozycji lub wykonania dziwacznych ruchów; zdarzają się w niektórych chorobach genetycznych oraz po stosowanych lekach, mogą mieć charakter choroby zawodowej („kurcz pisarski”, „dystonia muzyków”) lub pojawić się w kręczu karku.

Ruchy atetotyczne

Ruchy atetotyczne to powolne wijące się ruchy mimowolne kończyn, zwłaszcza dłoni i przedramion. Są dość często spotykane u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. Zdarzają się też w opisanej wyżej pląsawicy Huntingtona, chorobie Wilsona oraz w niektórych innych rzadkich chorobach genetycznych.

Ruchy torsyjne

Ruchy torsyjne to powolne ruchy szyi lub tułowia ze skrętem ciała. Są typowe dla kręczu karku (rzadkiej choroby, zwykle wrodzonej).

Tiki

Tiki to krótkotrwałe ruchy stereotypowe – np. mruganie oczami, grymasy twarzy (podnoszenie brwi, pociąganie nosem). Mają często podłoże czynnościowe, mogą być objawem zaburzeń lękowych (nerwicy natręctw, kompulsywnej), mogą pojawiać się u osób nadmiernie pobudliwych, u dzieci z zespołem ADHD itp. W części przypadków mają charakter „przymusowy” (tzw. choroba tików, choroba Tourette'a).

Zrywania mięśniowe (mioklonie)

Zrywania mięśniowe, inaczej mioklonie to występujące niespodziewanie gwałtowne, szarpiące i krótkotrwałe skurcze mięśni, które powodują ruchy danej okolicy ciała. Przeczytaj więcej: Mioklonie

Drżenia pęczkowe (fascykulacje)

Drżenia pęczkowe, inaczej fascykulacje to nieregularne i krótkie skurcze pojedynczych pęczków włókien mięśniowych, które mogą być widoczne jako falowanie pod skórą. Pacjenci mogą odczuwać je jako wrażenie chodzenia robaków pod skórą. Mogą powodować nieznaczne ruchy lub wrażenie ruchu.

Co robić w razie wystąpienia ruchów mimowolnych?

Przeważnie ruchy mimowolne są składową zespołu objawów innej, często ciężkiej choroby, takiej jak np. porażenie mózgowe dziecięce, choroba reumatyczna, czy nietypowy zespół Parkinsona. Dobrym przykładem jest pląsawica Huntingtona, w której głównym problemem nie są ruchy pląsawicze, lecz rozwijająca się w przebiegu choroby degeneracja wyższych czynności mózgu (otępienie), czy pląsawica mniejsza, której pojawienie się świadczy o nierozpoznaniu albo o niedostatecznym leczeniu choroby reumatycznej u dzieci, co może doprowadzić do rozwoju nabytej wady serca. Niemniej pojawienie się lub nasilanie ruchów mimowolnych zawsze świadczy o postępie danego procesu chorobowego i wymaga zgłoszenia się do lekarza.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z ruchami mimowolnymi?

Chory z ruchami pląsawiczymi w zasadzie powinien być leczony przez neurologa (dzieci przez neurologa dziecięcego).

Lekarz ustali, czy ruchy mimowolne pojawiły się dawno, czy są objawem nowym. W pierwszym przypadku określi (wywiad, zwłaszcza rodzinny, dokumentacja) na co choruje pacjent i czy ruchy mimowolne nie są objawem postępu choroby. W drugim spróbuje ustalić, co jest powodem ruchów mimowolnych (np. pierwsze objawy choroby Huntingtona pojawiają się późno, po 50. roku życia).

Niekiedy rozpoznanie będzie znane już wcześniej – mózgowe porażenie dziecięce, kręcz karku, przedawkowanie leków w chorobie Parkinsona, pląsawica Huntingtona, choroba Tourette'a itp.

Konieczne mogą być:

  • badania obrazowe mózgu i rdzenia kręgowego,
  • konsultacja psychiatryczna,
  • badania dodatkowe (genetyczne, ASO w pląsawicy mniejszej, ceruloplazminy w podejrzeniu choroby Wilsona).

Dalsze postępowanie lekarskie będzie polegało na leczeniu choroby podstawowej (np. choroby reumatycznej), modyfikacji leczenia już rozpoznanych chorób (np. choroby Parkinsona) lub podjęciu leczenia chorób nowo rozpoznanych. Niestety bardzo często (w chorobach warunkowanych genetycznie) jest to leczenie wyłącznie objawowe. Same, nieraz bardzo uciążliwe dla chorego, ruchy mimowolne, można łagodzić lekami z grupy tzw. neuroleptyków (o ile oczywiście nie ma przeciwwskazań do ich stosowania).

Chorzy z przykurczami, niedowładami itp. mogą, niezależnie od przyczyny ruchów mimowolnych, wymagać długotrwałej rehabilitacji. Osobom cierpiącym na zaburzenia nerwicowe – oprócz leczenia farmakologicznego – pomóc może psychoterapia.

28.09.2022
Zobacz także
  • Ataksja (niezborność)
  • Zaburzenia czynności ruchowych
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dyskinezy
  • Dystonia
  • Zespół Tourette'a
  • Choroba Huntingtona
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta