×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego, parestezje: przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Zaburzenia czucia mogą mieć postać osłabienia lub zniesienia jednego lub kilku rodzajów czucia lub odwrotnie – mogą obejmować odczuwanie nieprawidłowych wrażeń czuciowych w postaci parestezji, takich jak mrowienie lub drętwienie, lub nadwrażliwości na bodźce czuciowe – bólu i przeczulicy. Zaburzenia czucia mogą być wynikiem uszkodzenia każdego elementu drogi czuciowej. Parestezje mogą być spowodowane chorobą lub występować w niektórych sytuacjach u osób zdrowych (np. w ciąży, po znacznym wysiłku fizycznym, w stresie, podczas hiperwentylacji).

Co to są zaburzenia czucia powierzchniowego, głębokiego i wibracji i jaki jest mechanizm ich powstawania?

Zaburzenia czucia to ogólna nazwa obejmująca różnego rodzaju nieprawidłowości w odbieraniu lub przekazywaniu do mózgu informacji o bodźcach docierających do organizmu. Tego typu zaburzenia mogą przybierać formę niedoczulicy (czyli osłabienia czucia) lub też przeciwnie – przeczulicy (nadwrażliwości na bodźce). Zaburzenia czucia mogą także mieć postać samoistnych, nieprzyjemnych doznań – drętwienia, mrowienia, kłucia, pieczenia, które pojawiają się nawet bez zadziałania bodźca i noszą nazwę parestezji.

Mechanizm powstawania zaburzeń czucia jest złożony i zależny od wielu czynników. Droga, którą biegnie impuls czuciowy prowadzi od receptora, zwykle zlokalizowanego w skórze, poprzez różnego rodzaju szlaki nerwowe aż do mózgu, gdzie informacja o zadziałaniu bodźca jest przetwarzana i uświadamiana. Do zaburzeń czucia dochodzi, gdy uszkodzony zostaje jeden z elementów tworzących drogę czuciową. Na czucie powierzchowne składa się czucie dotyku, ucisku, bólu oraz temperatury, natomiast czucie głębokie to czucie położenia oraz wibracji.

Receptory czucia głębokiego zlokalizowane są głównie w ścięgnach mięśni i torebkach stawowych, co pozwala na rozpoznanie bez pomocy wzroku w jakiej pozycji znajduje się kończyna. Do receptorów będących pierwszym ogniwem, dzięki któremu dochodzi do powstania impulsu czuciowego, należą między innymi mechanoreceptory (odbierające bodźce mechaniczne), termoreceptory (odpowiedzialne za odczuwanie temperatury), a także fotoreceptory (odbierające bodźce świetlne), baroreceptory (reagujące na ciśnienie) oraz chemoreceptory (reagujące na zmiany składu chemicznego tkanek). Impuls nerwowy z receptorów biegnie przez nerwy obwodowe i rdzeń kręgowy, zlokalizowany w kanale kręgowym wzdłuż kręgosłupa, do mózgu, gdzie informacja czuciowa jest uświadamiana.

Zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego, parestezje – przyczyny

Uszkodzenie każdego elementu drogi czuciowej może skutkować pojawieniem się zaburzeń czucia. W zależności od poziomu, na którym dochodzi do powstania uszkodzenia, zaburzenia czucia przybierają różne formy. Do uszkodzenia drogi czuciowej może dojść na przykład po urazie kręgosłupa podczas wypadku lub też w przebiegu chorób, takich jak stwardnienie rozsiane lub zapalenie rdzenia kręgowego. W takich sytuacjach zaburzenia czucia mogą dotyczyć kilku okolic ciała i zwykle współistnieją z niedowładem.

W przypadku uszkodzenia określonego nerwu obwodowego zaburzenia czucia dotyczą fragmentu ciała zaopatrywanego przez ten nerw, na przykład gdy uszkodzony jest nerw promieniowy, dochodzi do niedoczulicy powierzchni grzbietowej ręki. Do uszkodzenia nerwów mogą prowadzić ich mechaniczne urazy, ale także choroby obejmujące wiele nerwów, czyli polineuropatie.

Procesy chorobowe dotyczące kory mózgowej także mogą dawać objawy w postaci zaburzeń czucia. I tak na przykład w uszkodzeniu płata ciemieniowego, do którego może dojść w wyniku udaru, rozrostu guza nowotworowego lub po urazie głowy, chory może stracić zdolność rozpoznawania bodźców działających jednocześnie w dwóch okolicach zlokalizowanych po przeciwnych stronach ciała.

Parestezje – przyczyny

Parestezje to nieprzyjemne doznania, które mogą mieć postać mrowienia, drętwienia, kłucia, pieczenia, łaskotania. Mogą pojawiać się w różnych miejscach i obejmować małe lub duże obszary skóry, np. fragment twarzy albo całą kończynę. Mogą pojawiać się na krótko (np. trwać kilka sekund) i ustępować lub utrzymywać się długo. Parestezje mogą być związane z różnymi chorobami lub pojawiać się u osób zdrowych, np. pod wpływem stresu, odwodnienia, niewyspania, po znacznym wysiłku fizycznym.

Lokalizacja parestezji może pomóc rozpoznać ich przyczynę.

Parestezje połowy twarzy mogą wystąpić podczas aury w migrenie, napadu padaczkowego, napad przemijającego niedokrwienia mózgu, czyli TIA – wtedy często towarzyszy im niedowład połowiczy.

Parestezje obejmujące całą twarz mogą występować podczas hiperwentylacji i napadu tężyczkowego.

Jeśli parestezje obejmują jedną kończynę górną, to mogą pojawić się podczas napadu padaczkowego lub niedokrwienia półkuli mózgu. Parestezje w obrębie palców mogą być objawem uszkodzenia konkretnych nerwów zaopatrujących dłoń – nerwu pośrodkowego (np. zespół cieśni nadgarstka), łokciowego lub promieniowego.

Parestezje, które obejmują obie kończyny górne mogą być spowodowane między innymi neuropatią, stwardnieniem rozsianym lub jamistością rdzenia kręgowego.

Parestezje tułowia mogą pojawiać się w stwardnieniu rozsianym – charakterystyczny dla stwardnienia rozsianego jest objaw Lhermitte’a, czyli uczucie prądu przechodzącego wzdłuż kręgosłupa samoistne lub wywołane szybkim pochyleniem głowy. Parestezje mogą też towarzyszyć półpaścowi – wyprzedzać pojawienie się zmian skórnych, a także utrzymywać się po ustąpieniu zmian skórnych.

Parestezje kończyn dolnych są najczęściej początkowym objawem polineuropatii. Występują także w zwyrodnieniu sznurów tylnych rdzenia kręgowego, stwardnieniu rozsianym, zespołem niespokojnych nóg.

Parestezje połowicze – dotyczące kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie mogą być spowodowane udarem mózgu lub napadem padaczkowym.

Należy pamiętać, że parestezje mogą też występować u osób zdrowych. Częstą przyczyną parestezji są zaburzenia elektrolitowe oraz tężyczka utajona. Parestezje mogą także przejściowo pojawić się w ciąży.

Parestezje mogą też towarzyszyć polineuropatii. Ich przyczyną mogą być zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie i dyskopatia, nieprawidłowo leczona cukrzyca, niedobór witaminy B12, nadużywanie alkoholu, porfiria, zatrucie toksynami, niektóre leki, choroby autoimmunologiczne czy też infekcje. Przeczytaj więcej: Polineuropatia

Zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego, parestezje – co robić?

Pacjenci z zaburzeniami czucia nie zawsze zdają sobie sprawę z ich występowania. Często dopiero podczas badania neurologicznego lekarz uświadamia choremu ten problem. Zaburzenia czucia powierzchownego mogą przybierać postać całkowitej znieczulicy lub tylko dyskretnych deficytów w odczuwaniu pewnych bodźców. Bardziej uciążliwe dla chorego są nieprzyjemne doznania czuciowe w postaci parestezji (drętwienie, mrowienie, pieczenie, kłucie uczucie gorąca lub przechodzenia prądu) lub przeczulicy, czyli nadmierne, nieprzyjemne odczuwanie nawet niewielkich bodźców, które w znacznym stopniu mogą zaburzać codzienne funkcjonowanie. W razie wystąpienia tych objawów niezbędne jest zgłoszenie się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Zaburzenia czucia głębokiego przejawiają się zwykle trudnościami w koordynacji ruchowej (niezgrabność i brak płynności ruchów złożonych). Takie objawy jednak także należą do grupy zaburzeń czucia i wymagają wizyty u lekarza. Czucie wibracji jest specyficznym rodzajem czucia, którego zaburzenia są najrzadziej doświadczane przez chorych i zwykle uświadamiane dopiero podczas badania neurologicznego z pomocą kamertonu. Zaburzenia czucia, w każdej formie, powinny skłonić chorego do wizyty u lekarza, ponieważ mogą być pierwszym objawem groźnych chorób, których wczesne wykrycie pozwala na włączenie odpowiedniego leczenia.

Zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego, parestezje – diagnostyka

Lekarz zbierze wnikliwy wywiad dotyczący rodzaju zgłaszanych objawów, dokładnego ich umiejscowienia, początku występowania dolegliwości oraz objawów towarzyszących. Z pewnością lekarz zapyta także o podobne dolegliwości występujące w rodzinie pacjenta oraz będzie chciał dowiedzieć się jak najwięcej o różnego rodzaju urazach i zabiegach, które mogły mieć miejsce nawet w odległej przeszłości. Bardzo ważnym elementem badania jest tzw. obiektywna ocena zaburzeń czucia, które zgłasza chory. W tym celu lekarz przeprowadza różnego rodzaju testy, w trakcie których pacjent odpowiada na pytania z zamkniętymi oczami. Lekarz może oceniać czucie za pomocą dotyku wacikiem, probówkami z ciepłą wodą, kostką lodu, delikatnych ukłuć ostrym przedmiotem, a także dotknięć wibrującym kamertonem. Oceny dokonuje się na symetrycznych okolicach ciała, czyli po dwóch stronach, na prawej i lewej ręce, nodze, a także po obu stronach tułowia.

Dzięki dokładnej ocenie czucia lekarz może wnioskować o miejscu uszkodzenia układu nerwowego i zaplanować dalszą diagnostykę. Niezbędne może być przeprowadzenie badania obrazowego głowy lub rdzenia kręgowego, rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej, a także ocena przewodzenia impulsów w nerwach za pomocą badania elektroneurograficznego (ENG). Często takiej diagnostyce towarzyszy także ocena stężeń elektrolitów i inne badania laboratoryjne krwi, a także badania genetyczne w przypadku podejrzenia choroby dziedzicznej.

28.09.2022
Zobacz także
  • Zaburzenia czynności zwieraczy
  • Zaburzenia czynności ruchowych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta