×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Apraksja, agnozja (w tym prozopagnozja): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Apraksja to niezdolność do wykonania bardziej skomplikowanych, złożonych czynności ruchowych, wymagających zapamiętania ruchów oraz kolejności ich wykonania (np. niezdolność użycia konkretnych narzędzi). Agnozja to niezdolność do rozpoznania oczywistych dla otoczenia przedmiotów lub zdarzeń. Najczęściej występuje agnozja wzrokowa, w której bardziej złożone zjawiska (obrazy, przedmioty, rysunki) nie są przez chorego rozpoznawane. Prozopagnozja to niezdolność do rozpoznawania twarzy, nawet osób bliskich lub wielokrotnie widzianych. Osoba z prozopagnozją nie rozpoznaje tożsamości osoby, widząc jej twarz (może identyfikować ludzi np. po ubraniu, głosie, charakterystycznych cechach). Prozopagnozja może mieć różne nasilenie i występować jako zaburzenie wrodzone u osób ogólnie zdrowych.

Apraksja - co to jest i jaki jest mechanizm jej powstawania?

Apraksja polega na niezdolności chorego do wykonania bardziej skomplikowanych, złożonych czynności ruchowych, wymagających zapamiętania pewnych podstawowych umiejętności oraz kolejności ich wykonania. Z reguły dotyczy to czynności nabytych, których chory wcześniej się wyuczył. Przykładem apraksji jest np. niezdolność do gestykulacji, gwizdania, użycia narzędzi (nożyczek, śrubokrętu), zapomnienie skoordynowanych czynności ruchowych niezbędnych do prowadzenia samochodu itp.

Apraksja – przyczyny

Ważne dla zrozumienia sensu apraksji jest to, że nie rozpoznaje się jej wprost u chorego z niedowładem lub porażeniem połowiczym, w zespole Parkinsona, w uszkodzeniu móżdżku lub gdy po prostu osłabione lub chore są mięśnie szkieletowe odpowiedzialne za wykonanie odpowiednich ruchów. Istotą apraksji jest zawsze bezpośrednie uszkodzenie (przejściowe lub stałe) tych obszarów kory mózgowej, które zapamiętują wykonanie bardziej złożonych czynności ruchowych i odpowiadają za ich świadomą realizację, a nie aparatu nerwowo-mięśniowego niezbędnego do wykonania tych czynności.

Agnozja - co to jest i jaki jest mechanizm jej powstawania?

Agnozja polega na utracie (często nagłej) zdolności do rozpoznania oczywistych dla otoczenia przedmiotów lub zdarzeń. Najczęściej obserwuje się agnozję wzrokową, w której bardziej złożone zjawiska (obrazy, przedmioty, rysunki), przestają być przez chorego rozpoznawane.

Agnozja – przyczyny

Analogicznie jak w przypadku apraksji problem nie leży w uszkodzeniu narządu wzroku (siatkówki, nerwów wzrokowych, ślepocie itp.) ani w niezdolności nazwania tego, co chory widzi (jak to ma miejsce w afazji). Chory widzi dobrze, ale nie rozumie, co widzi. Co ciekawe, chory z agnozją wzrokową rozpoznaje i nazywa przedmioty, które identyfikuje za pomocą innych zmysłów (dotykiem, na podstawie bodźców słuchowych).

Prozopagnozja

Szczególnym przypadkiem agnozji wzrokowej jest tzw. prozopagnozja (zwana także ślepotą twarzy), czyli niezdolność do rozpoznawania twarzy poznanych wcześniej osób. Osoby z prozopagnozją zwykle nie są w stanie rozpoznać, czyją twarz widzą, nawet jeśli jest to twarz osób bliskich widzianych wielokrotnie. Prozopagnozja może mieć różne nasilenie – niektóre osoby z prozopagnozją mogą mieć trudności jedynie z rozpoznaniem znajomej twarzy (nie wiedzą, kim jest dana osoba), z oszacowaniem płci i wieku widzianej osoby, inne nie odróżniają znajomych twarzy od nieznajomych, a jeszcze inne mogą nawet nie być w stanie odróżnić twarzy od przedmiotu. Niektóre osoby z tym zaburzeniem nie potrafią rozpoznać nawet własnej twarzy. Prozopagnozja nie jest związana z zaburzeniami pamięci, utratą pamięci, osłabieniem wzroku ani chorobą psychiczną.

Istnieją dwa typy prozopagnozji:

  • wrodzona (rozwojowa) – niezwiązana z uszkodzeniem mózgu
  • nabyta – będąca wynikiem uszkodzenia mózgu (np. Udaru lub urazu głowy)

Prozopagnozja wrodzona może występować rodzinnie. Pewien stopień prozopagnozji jest często obecny u dzieci będących w spektrum autyzmu.

Prozopagnozja – leczenie

Prozopagnozja może pogarszać funkcjonowanie społeczne. Osoby z tym zaburzeniem często mają trudności z rozpoznaniem nawet członków rodziny i bliskich przyjaciół. Często używają innych sposobów identyfikacji osób – po głosie, ubraniu lub wyróżniających cechach fizycznych. Leczenie polega głównie na wykształceniu strategii kompensacyjnych, czyli umożliwiających jak najlepsze funkcjonowanie społeczne.

Rodzaje agnozji

Inne postaci agnozji to astereognozja, gdy chory nie rozpoznaje wziętych do ręki przedmiotów (może natomiast rozpoznać je, jeśli na nie popatrzy) oraz autotopagnozja, gdy chory nie potrafi prawidłowo rozpoznać (i nazwać) części własnego ciała lub ciała innych osób. Zwykle ten drugi objaw wchodzi w skład szerszego zespołu znanego jako zaburzenie schematu ciała.

I wreszcie anozognozja polega na niezdawaniu sobie sprawy chorego z występującego u niego objawu neurologicznego (np. niedowładu połowiczego, niedowidzenia). Często objaw ten pojawia się u chorego z niedowładem połowiczym.

Wszystkie wyżej wymienione objawy mogą pojawić się jako elementy szerszego zespołu chorobowego, np. być wynikiem porażenia, niedowładu połowiczego, krwiaka lub urazu mózgu. Z reguły wówczas ich pojawienie się umożliwia bardziej precyzyjne określenie, jakich obszarów mózgu dotyczy uszkodzenie. Na przykład anozognozja oznacza, że doszło do uszkodzenia (niedokrwienia, zniszczenia) kory prawej półkuli mózgu.

Co robić w razie wystąpienia apraksji lub agnozji?

Ze strony chorego najważniejsze jest szybkie zwrócenie uwagi na swój stan najbliższym (o ile nie doszło do utraty przytomności). Najczęściej bowiem apraksja lub agnozja są elementami szerszego zespołu chorobowego. Często inne objawy, jak porażenie połowicze, czy utrata przytomności, przesłaniają inne bardziej subtelne i w danej chwili mniej groźne, współistniejące zaburzenia, m.in. apraksję czy agnozję.

Gdy jednak apraksja lub agnozja jest jedynym objawem, sam chory może zwrócić na nią uwagę swemu otoczeniu i zgłosić się do lekarza.

W każdym przypadku apraksji lub agnozji, niezależnie od tego, czy objaw jest elementem szerszego zespołu chorobowego, czy występuje jako jedyna dolegliwość, mamy do czynienia z poważną sytuacją. Wyżej wymienione objawy wskazują na ciężki stan chorego, a niekiedy nawet na zagrożenie życia. Pacjent musi się pilnie znaleźć pod opieką lekarza (w przypadku niedowładu lub porażenia połowiczego przypuszczalnie to rodzina lub przechodnie wezwą pogotowie ratunkowe).

Apraksja, agnozja - diagnostyka i leczenie

Jeśli apraksja lub agnozja towarzyszy objawom, np. niedowładu połowiczego lub innej choroby, lekarz w pierwszej kolejności sprawdzi, czy nie ma bezpośredniego zagrożenia życia, w tym oceni stan świadomości chorego. Często na apraksję lub np. agnozję wzrokową zwróci uwagę w dalszej kolejności, podczas bardziej szczegółowego badania. U niektórych chorych dopiero po kilku, kilkunastu dniach od przyjęcia do szpitala lub od pierwszej wizyty, rozpoznane zostaną niektóre z wyżej wymienionych objawów, jak astereognozja lub autotopagnozja, zwłaszcza gdy zaczną ustępować zasadnicze zaburzenia, stanowiące zagrożenie życia (np. zacznie cofać się niedowład połowiczy) lub gdy dany objaw był tylko częściowo zaznaczony (nie rozwinął się w pełni). W innych przypadkach istnienie objawu będzie oczywiste od samego początku (jak klasyczna agnozja wzrokowa lub anozognozja) i pośrednio dostarczy lekarzowi wskazówek co do rozległości zaistniałych uszkodzeń.

Izolowany dyskretny objaw (np. niewielkiego stopnia agnozja wzrokowa lub prozopagnozja) pozwala w przybliżeniu określić miejsce uszkodzenia (lokalizację niedużego krwiaka, urazu lub rozwijającego się guza). Zawsze konieczna jest hospitalizacja oraz bardziej dokładne badania (zwykle obrazowe), określające miejsce i rozmiar uszkodzeń. Zazwyczaj zleca się rezonans magnetyczny głowy, rzadziej tomografię komputerową. Lekarz będzie analizował uzyskane wiadomości synchronicznie (omawiane tu objawy, na które skarży się pacjent wraz z innymi zmianami neurologicznymi, informacjami od rodziny i z wynikami obrazowania czaszki chorego). W części przypadków może być konieczna decyzja o zabiegu operacyjnym – w trybie pilnym (podejrzenie narastającego krwiaka śródczaszkowego) lub planowym (po odpowiednim przygotowaniu chorego) w razie podejrzenia obecności guza.

29.11.2022
Zobacz także
  • Afazja
  • Porażenie i niedowład
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta